Bir dilde söylenmesi mümkün olan cümlelerin sayisi son- suzdur. Cümle ve kelime gruplarina iliskin kaliplar ise si- nirlidir. Bütün cümleler sinirli sayidaki söz dizimsel kalip- larin genislemesiyle olusur. Söz diziminde görev alan bütün unsurlar belli kural ve kaliplara göre bir araya gelir. Bu kurallar Türk dilinin ilk dönemlerinden günümüze ge- linceye kadar bazi sekil ve anlam degisikliklerine ugra- mistir. Bu calismada Eski Türkceye ait bu söz dizimi kural- lari gelisim asamalariyla verilmek istenmistir.
Arastirma alani olani olarak belirlenen Eski Türkce, Türk dilinin Tuna ve Idil Bulgarcasi disindaki bütün lehce ve si- velerinin ortak yazi dilidir. Köktürk, Uygur ve Karahanlila- rin hakimiyet sahalarinda varlik gösteren Türk soylu ka- vimlerin tasa ve kagida üc ayri alfabe ile yazdiklari metin- ler Eski Türkce adi altinda incelenir. Saha ve medeniyet cevreleri ayriliklarindan kaynaklanan birkac kücük farklili- gi dikkate almazsak Köktürk, Eski Uygur ve Karahanli Türkcesi gramer bakimindan tek ve ortak bir yazi dilidir. Bu ortak yazi dilinin söz dizimsel niteliklerini ortaya koymak Türk dili ve tarihi icin son derece önemlidir.
Dil ve onun kullanim sekli, toplumun kimligini ortaya koyar. Bu calismada, Türk milletinin dil mantigiyla sekil- lenmis Eski Türkceye bagli söz dizimsel kurallar, egilimler ve bu döneme özgü istisna söz dizimsel durumlar ortaya konmustur. Cümle ögeleri, kelime gruplari ve cümle ya- pilarina bagli olarak Eski Türkcenin ifade gücü, cümle ta- sarruf ve imkanlari belirlenmistir. Eski Türkce dönemine ait cümleler yapisal-islevsel söz dizimi yöntemleriyle in- celenmistir.
