Ziya Gökalpin milliyetcilik düsüncesinin olusmasinda Osmanli Devletinin Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya savaslarinda aldigi agir yenilgiler neticesinde siyasi, askeri, dini ve ekonomik sorunlarin ortaya cikardigi cöküs süreci yer almistir. Bu sürec Ziya Gökalpin düsünce yapisinda ve milliyetcilik anlayisinda önemli bir yere sahip olmustur.
Ziya Gökalp Millet nedir sorusuna cevap verirken bu kelimenin önce ne olmadigini ifade etmis irki, kavim, ümmet, halk, devlet gibi kavramlari tahlil ederek milletin irki bir birlik olmadigini, kültürel birlige dayanan bir kavram oldugunu aciklamistir Millet irk ve kavim birligi degildir. Millet bir imparatorluk icindeki siyasi birlik degildir. Millet bir cografya birligi degildir. Millet, ferdin secimiyle kazanilan bir kimlik degildir.
Millet toplum hayatinin ulastigi son tarihi asamadir. Yani, millet ne cografi, ne irki, ne siyasi, ne de iradeye bagli bir zümre degildir. Millet lisanca, dince, ahlakca ve güzel sanatlarca müsterek olan, yani ayni terbiyeyi almis fertlerden olusan bir zümredir. Ziya Gökalp ilk yazilarinda millet icin su tarifi yapmistir Millet yüzyillarca beraber yasayan, zülüm ve felaketlere karsi beraber gögüs geren, beraber aglayip beraber sevinen, gelecekte de ortak hedeflere ulasmak icin caba gösteren, dayanisma halindeki bireyler toplulugudur.
Ziya Gökalp millet olma bilincini cok acik bir sekilde cografyaya degil, kültürel bagliliklara dayandirmistir.
Ziya Gökalp, Türklük icin irk birligine lüzum görülmedigini ve milleti meydana getirmek icin ayni irktan sartini aramadigi belirtmistir. Ayrica Türküm diyen herkesin Türk olarak taninacagini ancak Türklüge ihanette bulunursa cezasinin kacinilmaz oldugu ifade etmistir. Ziya Gökalpin milliyetcilik anlayisi yanlis anlasilmistir, onun milliyetcilik anlayisi etnik temelli milliyetcilik degildir; kültürel temelli bir milliyetciliktir. Türkcülügün Esaslari, Ziya Gökalpin düsüncelerini anlamak icin kilavuz mahiyette bir eserdir.
